Avstraliyalik mutaxassislar butun dunyo bo‘ylab PM2.5 zarralarining o‘rtacha kunlik konsentratsiyasini o‘rganishdi. Natija insonlarni umidsizlikka tushirishi mumkin: Yer sayyorasining deyarli barcha hududida ushbu parametr kunlarning 70 foizidan ko‘prog‘ida xavf darajasi yuqori.
Qayd etilishicha, Monash universiteti olimlari PM2.5 ning ommaviy konsentratsiyasi bo‘yicha yangi global tadqiqot o‘tkazgan. Bu mayda qattiq mikrozarrachalar va suyuq tomchilardan tashkil topgan havodagi ifloslantiruvchi moddadir. PM2.5 indikatori havo sifati va uning inson salomatligiga tahdidini baholashning asosiy parametri hisoblanadi. Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti (JSST) standartlariga ko‘ra, PM2.5 ning o‘rtacha yillik darajasi 10 mikrogramm/kubmetrdan oshmasligi kerak. Hozirda o‘rtacha kunlik miqdor 25 mkg/kubmetrni tashkil etmoqda.
Yangi tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatadiki, dunyo quruqlik maydonining atigi 0,18 foizi va dunyo aholisining 0,001 foizi PM2.5 ning zararsiz darajasiga ega hududda yashaydi. So‘nggi yigirma yil ichida (olimlar 2000-yildan 2019-yilgacha bo‘lgan ma’lumotlarni tahlil qilishgan) Janubiy Osiyo, Avstraliya, Yangi Zelandiya, Lotin Amerikasi va Karib havzasida vaziyat yomonlashdi. Yevropa va Shimoliy Amerikada vaziyat biroz yaxshiroq.
Xulosalar
Butun dunyo bo‘ylab PM2.5 yuqori ta’sir qiluvchi kunlar soni biroz qisqarganiga qaramay, 2019 yilga kelib kunlarning 70 foizdan ortiq qismida PM2.5 konsentrasiyasi 15 mkg/kubmetrdan yuqori bo‘lgan.
Janubiy va Sharqiy Osiyoda kunlik PM2.5 konsentrasiyasi kunning 90 foiz vaqtida 15 mkg/kubmetrdan oshadi.
Avstraliya va Yangi Zelandiyada 2019-yilda PM2.5 konsentratsiyasi yuqori bo‘lgan kunlar soni sezilarli darajada oshgan.
Global miqyosda 2000-yildan 2019-yilgacha o‘rtacha yillik PM2,5 darajasi 32,8 mkg/kubmetr tashkil etgan.
PM2.5 ning eng yuqori konsentratsiyasi Sharqiy Osiyo (50,0 mkg/kubmetr) va Janubiy Osiyo (37,2 mkg/kubmetr) mintaqalarida, undan so‘ng Shimoliy Afrikada (30,1 mkg/kubmetr) kuzatilgan.
Avstraliya va Yangi Zelandiya (8,5 mkg/kubmetr), Okeaniyaning boshqa hududlari (12,6 mkg/kubmetr) va Janubiy Amerika (15,6 mkg/kubmetr) PM2,5 ning eng past yillik konsentratsiyasiga ega.
Mutaxassislarning ta’kidlashicha, xavfli PM2.5 konsentrasiyasi turli mavsumiy naqshlarni ko‘rsatadi. Masalan, PM2.5 ning eng yuqori konsentratsiyasi Shimoliy-Sharqiy Xitoy va Hindistonda qish oylarida (dekabr, yanvar va fevral), Shimoliy Amerikada yoz oylarida (iyun, iyul, avgust) va Janubiy Amerikada avgust va sentyabrda kuzatilgan.
Eslatib o‘tish mumkin, yupqa zarrachalar (PM2.5) havoni ifloslantiruvchi modda bo‘lib, uning darajasi yuqori bo‘lganida odamlar salomatligi uchun tashvish uyg‘otadi. PM2.5 ko‘rinishni kamaytiradi va ortib borgan sari atrof-muhit xiralashgan ko‘rinishga keladi.
O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!
O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!