Amerikalik astronavtlar “Artemida III” missiyasi doirasida 2026-yilda Oy yuzasiga kress salat, o‘rdak o‘ti va Brassica rapa karamini ekishni rejalashtirmoqda.

Oyning qishloq xo‘jaligi florasiga ta’siri (LEAF) loyihasi 2026-yilda Oyga yuborilishi uchun tanlangan uchta tajribadan biridir. Bu AQSh kosmik agentligining Oyda birinchi marta o‘simliklar yetishtirishi bo‘ladi va kelajakda kosmik missiyalarni kengaytirish uchun kalit bo‘lishi mumkin.

LEAF tajribasi Koloradodagi “Space Lab Technologies” tomonidan turli o‘simliklarning kosmik sharoitlarga qanday bardosh berishini tekshirish uchun ishlab chiqilgan. Astronavtlar kengaytirilgan “o‘sish kameralari” seriyasidan foydalanadilar, bu texnologiyadan kress salat, o‘rdak o‘ti va Brassisa rapa karamlari yetishtiriladi. Ushbu kameralar o‘simliklarni ortiqcha radiatsiya, quyosh nuri va vakuumdan himoya qiladi va astronavtlar ularning o‘sishini nazorat qiladi.

Kress salati tanlanganini sababi – uning butun genetik kodi to‘liq xaritaga tushirilgan. Bu shuni anglatadiki, olimlar o‘simlik DNKsidagi o‘zgarishlar radiatsiya tufayli yuzaga keladimi yoki yo‘qligini aniqlashlari mumkin.
O‘rdak o‘tining na ildizi, na poyasi bor. Dunyodagi eng kichik o‘simlik o‘zining sharsimon shakli bilan birgalikda kosmik sharoitlarga, ayniqsa, chidamli bo‘lishi mumkinligiga umid qilinmoqda. Juda chidamli va tez o‘sadigan o‘rdak o‘ti ko‘pincha dunyo bo‘ylab butun hovuz va ko‘llarni tezda qamrab oladi. Biroq kosmosda o‘rdak o‘ti noqulay emas, balki ko‘p kislorodning potensial manbayi bo‘lgan past proteinli ekinga aylangan.

Brassica rapa karami – karam va brokkolining tez o‘sadigan qarindoshi, kelajakdagi kosmik koloniya uchun ovqatlanish va hayotni qo‘llab-quvvatlash tizimlarini ta’minlay olishi taxmin qilinmoqda.

• NASA