Sud – insonlarning huquq va manfaatlariga taʼsir ko‘rsatuvchi, qaysidir maʼnoda ularning taqdirini belgilab beruvchi tashkilot hisoblanadi.
Sudlar hozirgi shakliga yetib kelguncha turli ko‘rinishlarni va bosqichlarni bosib o‘tgan. Har bir davlat o‘ziga xos sudlov tizimiga ega bo‘lib, baʼzi davlatlarda sudlov vakolati yakka hukmdorda bo‘lgan bo‘lsa, baʼzi davlatlarda sudlar alohida tuzilma sifatida faoliyat yuritgan.
Bugun biz sudlarga aloqador tarixda sodir bo‘lgan baʼzi qiziq voqealar va odatlar haqida maʼlumot beramiz.
Sudyaning ko‘zoynagi
Qadimgi Xitoyda sudyalar oynasi qoraytirilgan ko‘zoynak taqib yurishgan.
Ushbu ko‘zoynaklar kvarsdan tayyorlangan bo‘lib, vazifasi soxibini quyoshdan yoki yorug‘likdan himoya qilish bo‘lmagan. O‘sha davr odatiga ko‘ra, ko‘zoynaklar sudyaning nigohlarini boshqa odamlarning nazaridan himoya qilishi kerak edi. Yaʼni muhim ishlarni ko‘rish jarayonida hech kim sudyaning ichki emotsiyalarini payqab qolmasligi muhim bo‘lgan.
Aybdor daryo
Hozirda Iroq hududida Diyala daryosi oqadi. Bu daryo g‘alati tarixga ega bo‘lib yer yuzidagi “o‘limga hukm qilingan” yagona daryo hisoblanadi. Bunga Fors shohi Kir II ning sevimli oq otlari ushbu daryoda yo‘qolganli sabab bo‘lgan. Ushbu voqeadan so‘ng g‘azablangan shoh daryoni o‘limga hukm qiladi va daryo orqali ko‘plab kanallar qazdirib, daryo suvini turli tomonga tarqatib yuboradi. Uzoq muddat davomida mazkur daryo “o‘lim hukmini ijro etgan”.
Ammo hozirda ushbu daryo tiklangan va uzunligi 231 km. ni tashkil etadi.
Nasib qilmagan meros
Angliyalik Uilyam Jennens o‘z davrining eng boy moliyachilardan biri hisoblangan. U juda uzoq vaqt davom etgan nizo sababchisi sifatida tarixda qolgan.
Gap shundaki, Jennens 1798-yilda vafot etganidan so‘ng, uning boyligi 2 mln. funt sterlingga baholanadi. Ammo u oila aʼzolariga vasiyatnoma yozib qoldirishni unutgan edi.
Zamondoshlarining maʼlum qilishicha, Jennens tegishli hujjatni rasmiylashtirish uchun advokat huzuriga borgan, biroq ko‘zoynagini unutib qoldirganligi sababli maqsadiga erisha olmagan. Boshqa safar vasiyatnoma yozishga esa Jennensda imkon bo‘lmagan.
Uning vafotidan so‘ng meros taqsimlanishi masalasida nizolar avj olib, jarayon 117 yilga cho‘zilgan (boshqa manbalarga ko‘ra 130 yil). Oxir-oqibat nizo meros bo‘lib qolgan mol-mulkning to‘liqligicha advokatlarga xizmat haqi to‘lash uchun sarflanishi bilan yakunlangan.
Ushbu voqea Charlz Dikkensga o‘zining “Qorong‘u uy” romanidagi “Jarindislar Jarindislarga qarshi” sud jarayonini tasvirlash g‘oyasini bergan.
Huquqshunos F.Bozorqulov
O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!
O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!